Ergotherapie bij oncologie

Vermoeidheid, verminderende mobiliteit, cognitieve klachten en pijnklachten door oncologie 

Leonie: “Wij zien in onze praktijk steeds meer cliënten met oncologische klachten. Wij merken dat zij problemen hebben met het uitvoeren van de dagelijkse activiteiten door vermoeidheid, een verminderde mobiliteit, cognitieve klachten of pijn. Als ergotherapeut denken wij actief met ze mee. We inventariseren samen met de cliënt (en omgeving) welke beperkingen er zijn en welke vaardigheden of activiteiten iemand (weer) wil kunnen uitvoeren. We streven ernaar om de kwaliteit van leven te verbeteren, het leven aangenamer te maken en waar mogelijk de zelfredzaamheid te vergroten. Samen zoeken we naar concrete oplossingen en denken we mee in hoe een cliënt zijn verminderde energie het beste kan verdelen over de dag.”

Intake en behandelplan

We zien mensen eerst voor een intake. Dit kan op een van onze locaties maar ook bij mensen thuis. Tijdens de intake kan een cliënt (en omgeving) zijn of haar verhaal doen en aangeven tegen welke problemen zij in hun dagelijkse leven aan lopen. Vervolgens maken we samen een behandelplan, stellen we doelen op en plannen we een nieuwe afspraak. Vervolgbehandelingen vinden meestal in de thuissituatie plaats, omdat dit vaak de omgeving is waar een cliënt (en omgeving) tegen problemen aanloopt. Soms schakelen we, in overleg met de cliënt, ook gelijk een fysiotherapeut of diëtist om een nog betere (multidisciplinaire) behandeling te bieden.

Ergotherapie en oncologische pijnklachten

Cliënten met oncologische klachten hebben vaak ook te maken met pijnklachten. Dit kan zijn door een operatie, chemo of bestraling. Als ergotherapeut kijken we samen met de cliënt wat de pijnklachten zijn en bij welke activiteiten ze aanwezig zijn of toenemen. Samen gaan we op zoek naar oplossingen waarbij we proberen de pijnklachten te verminderen of dragelijker te maken. We kijken mee in de thuissituatie en geven tips en advies over op welke manier een cliënt de voor hem of haar belangrijke activiteiten het beste kan uitvoeren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan situaties als: hoe kan een cliënt toch blijven koken of borden uit de kast halen wanneer bukken, reiken en tillen niet lukt en ervoor zorgt dat de pijnklachten toenemen? Ook kunnen er  pijnklachten ontstaan bij bijvoorbeeld het liggen en zitten. Wij kijken dan hoe we ervoor kunnen zorgen dat een cliënt (en de omgeving) toch zo prettig en comfortabel mogelijk aan de nodige nachtrust kan komen. Wanneer er een ander bed of matras nodig is kunnen wij hierin ook adviseren. En wanneer er pijnklachten bij het zitten ontstaan kijken wij naar: hoe zit de cliënt? Is de stoel geschikt, of moet er een andere stoel of een zitkussen komen?

Ergotherapie bij oncologie en vermoeidheid

Vermoeidheid komt veel voor bij cliënten met oncologische klachten. Door de vermoeidheid is een cliënt vaak niet meer in staat om evenveel te doen op een dag als voorheen. Als ergotherapeut ondersteunen wij in het vinden van een (nieuwe) balans waarbij gekeken wordt naar wat een cliënt wil doen en kan doen.

Er zijn verschillende methoden die we als ergotherapeut hanteren: bijvoorbeeld het maken van een dag- of weekoverzicht van de activiteiten die een cliënt wil gaan doen. Het is belangrijk dat de energie die een cliënt heeft zoveel mogelijk wordt verdeeld. Om dit goed te kunnen doen is het belangrijk om te weten hoe veel energie een activiteit kost of oplevert en waar de grenzen van een cliënt liggen. Veel cliënten weten dit niet (meer) en wij helpen ze om dit inzichtelijk te maken. Ook kijken we of er mogelijkheden zijn om de belastbaarheid weer op te bouwen. Op korte termijn is dit bijvoorbeeld het opbouwen van en dagelijkse activiteiten. En op lange termijn wanneer een cliënt bijvoorbeeld weer wil terugkeren naar de werkvloer.

Ergotherapie bij oncologie en een verminderde mobiliteit

In huis zelf de trap op en af kunnen, van houding veranderen in bed of van de keuken naar de woonkamer kunnen lopen is niet meer vanzelfsprekend. Hetzelfde geldt voor naar de winkels gaan met de fiets of auto. Mobiel blijven is voor veel cliënten met oncologische klachten erg belangrijk. Tijdens of na het behandeltraject kunnen er beperkingen in de mobiliteit ontstaan. Als ergotherapeut brengen we de mogelijkheden en beperkingen in kaart en kijken we hoe we het mobiliteitsprobleem op kunnen lossen. Het kan zijn dat een cliënt door oefenen leert om op een andere manier mobiel te zijn. Bijvoorbeeld door activiteiten anders uit te voeren of door (tijdelijk) gebruik te gaan maken van een hulpmiddel zoals een trippelstoel, rolstoel of scootmobiel. Het oefenen vindt zowel in huis als buitenshuis plaats. Ook kunnen wij adviseren in het programma van eisen waaraan een hulpmiddel moet voldoen en ondersteunen bij het aanvragen van een vergoeding voor het betreffende hulpmiddel.

Ergotherapie bij oncologie en cognitieve klachten

Door een operatie, chemotherapie of bestraling kunnen ook cognitieve klachten ontstaan. De cliënt heeft bijvoorbeeld concentratie- en geheugenproblemen of moeite met plannen en organiseren. Bij mentale inspanning ontstaat er vaak hoofdpijn en de cliënt heeft het gevoel overprikkeld te raken. Ergotherapie kan ingezet worden om in kaart te brengen of en op welke manier(en) de cognitieve klachten kunnen worden verminderd. Hierbij is het belangrijk dat de energie die de cliënt heeft zoveel mogelijk wordt verdeeld over de dag. Dit noemen we ook wel energiemanagement. Daarnaast gaan we op zoek naar (tijdelijke) compensatiestrategieën zoals het inzetten van een agenda en het maken van een weekplanning.

Educatie en voorlichting over oncologie voor de familie

Naast dat wij er voor de cliënt zijn, kunnen wij naasten en familie ook adviseren en begeleiden. Wij merken dat niet alleen voor de cliënt een heleboel verandert wanneer iemand de diagnose kanker krijgt, maar ook voor de hele familie verandert er erg veel. Vaak hebben gezinnen een vaste structuur waar ze jaren aan gewend zijn geraakt. Wanneer een familielid ziek wordt, kan deze vaste structuur opeens overhoop gegooid worden omdat de oude manier niet meer haalbaar is. Dit kan voor gezinnen ook ingrijpend zijn. Wij betrekken daarom zoveel mogelijk de directe omgeving (partner, kinderen, mantelzorgers) bij het behandelplan. Ook bieden wij een luisterend oor en geven we voorlichting. Wij leggen uit waarom iemand op een bepaalde manier reageert, waarom ze moe zijn en wat zij kunnen doen om te helpen. Ook kijken we mee in de thuissituatie en houden we de belastbaarheid van gezinsleden die misschien als mantelzorger optreden in de gaten, zodat zij zelf niet overbelast raken. Hierbij adviseren we onder andere over het in- en uit bed of een rolstoel tillen. Maar we denken ook mee over praktische zaken zoals welke hulpmiddelen en voorzieningen er nodig zijn en waar en hoe het aangevraagd moet worden.

Ergotherapie en oncologie in de terminale fase

In de terminale fase kan ergotherapie worden ingezet om de cliënt een zo comfortabel en optimaal mogelijk leven te bieden. Vaak zijn cliënten in deze fase rolstoelafhankelijk of bedlegerig. Daarom is het erg belangrijk dat de cliënt in een fijn en comfortabel bed kan liggen en bijvoorbeeld een goede (rol)stoel of zitkussen heeft om af en toe lekker te kunnen zitten wanneer dit mogelijk is. Ook kijken we naar wat de cliënt nog wel op een zo prettig en optimaal mogelijke manier kan doen. Hierbij worden vaak hulpmiddelen ingezet. Mensen genieten dan vaak van de hele kleine dingen die weer kunnen. Het is erg mooi dat wij hierin iets kunnen betekenen.

Oncologie en multidisciplinaire samenwerkingen

Er vindt nog te weinig multidisciplinaire samenwerking plaats in de eerste lijn. Het is voor andere disciplines vaak niet duidelijk wat een ergotherapeut voor cliënten met oncologische klachten kan betekenen. Door multidisciplinair samen te werken kunnen we de cliënten nog beter ondersteunen, begeleiden en adviseren. Voeding en energie, de fysieke en mentale belastbaarheid en het dagelijkse functioneren kun je niet los zien van elkaar. Het is dan ook een meerwaarde als een diëtist, een fysiotherapeut, een maatschappelijk werker of psycholoog, de thuiszorg en ergotherapeut samenwerken. Binnen gezondheidscentrum Het Kompas in Hengelo zien wij deze multidisciplinaire samenwerking groeien. Hierdoor kunnen wij elkaars krachten en specialismen inzetten om bij de cliënt een zo optimaal mogelijk resultaat te behalen.

Vergoeding en ergotherapie

Veel mensen weten niet dat ergotherapie wordt vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekeraar. Per kalenderjaar wordt 10 uur ergotherapie per verzekerde vergoed. Vanuit een aanvullende verzekering worden soms ook meer uren vergoed.